Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2011

Η Εθνική μας οντισιόν

Στις αρχαίες τραγωδίες του Αισχύλου και του Σοφοκλή, ο ήρωας έχοντας διαπράξει την ύβρι, το ανώτατο αμάρτημα, θα λυτρωθεί μόνο αντιμετωπίζοντας την αποκάλυψη της αλήθειας, κι αυτή ακριβώς η διαδικασία συνιστά την κάθαρση. Κλασσικό παράδειγμα είναι ο Οιδίπους Τύραννος: ο Οιδίποδας αφού δεν σεβάστηκε το λόγο του Τειρεσία όταν ο τελευταίος του αποκάλυψε ότι ο ίδιος είναι ο φονιάς που αναζητεί και κατηγόρησε τον μάντη ότι τα λέει αυτά επειδή εποφθαλμιά το βασίλειο του (η ύβρις), η λύτρωση του αλλά και του γένους του έρχεται με την αποκάλυψη της αλήθειας (η κάθαρση).

Κατόπιν ήρθε ο Ευριπίδης, εισάγοντας έναν πρώιμο μοντερνισμό. Το βασικό πλέον χαρακτηριστικό των αρχαίων τραγωδιών είναι ο «από μηχανής θεός». Όταν η εξέλιξη της πλοκής φτάνει σε αδιέξοδο και οι ήρωες δεν έχουν παρά να αντιμετωπίσουν τη ζοφερή πραγματικότητα, άξαφνα, εκείνο το τελευταίο λεπτό πριν από την τιμωρία, εμφανίζεται ο από μηχανής θεός και δίνει την ακοπίαστη λύση. Κλασσικό παραδείγματα η Ηλέκτρα του Ευριπίδη: αφού ο Ορέστης δολοφονήσει την μάνα του, την Κλυταιμνήστρα, εμφανίζονται ως από μηχανής θεοί οι Διόσκουροι και τον προστάζουν να πάει στην Αθήνα για να τον προστατεύσει η θεά Αθηνά από τις τύψεις (Ερινύες) μια και για το φονικό δεν ευθύνεται ουδείς άλλος από την κακή προσταγή που έδωσε ο Απόλλωνας στον Ορέστη. Τέλος καλό όλα καλά.


Ο σύγχρονος Έλληνας ενσωμάτωσε πλήρως την ευριπίδεια τραγωδία. Και πως αλλιώς; Αφού για άλλη μια φορά είμαστε σε ελεύθερη πτώση και με κραταιά πεποίθηση αναμένουμε τον από μηχανής θεό. Το 2009 για το ρόλο αυτό επιλέχθηκε ο Γιώργος Παπανδρέου («λεφτά υπάρχουν») – λες και δεν γνωρίζαμε όλοι μηδενός εξαιρουμένου ότι τα περίφημα λεφτά δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν. Σήμερα κατά πως φαίνεται στην εθνική μας οντισιόν κερδίζει τις εντυπώσεις ο Αντώνης Σαμαράς. Δίχως βέβαια να θεωρούνται υποδεέστερες και οι ερμηνείες των Παπαρήγα και Τσίπρα, αλλά για περιφερειακές παραστάσεις. Για Επίδαυρο μάλλον θα πάμε με Σαμαρά. Εξάλλου και ο ίδιος στην πολύωρη ομιλία του στη ΔΕΘ επικαλέστηκε ουκ ολίγες φορές το θεό: «θα τα καταφέρουμε με τη βοήθεια του θεού» και ποιόν άλλο θα μπορούσε να εννοεί πέραν του από μηχανής; Ενώ η συνέντευξη Τύπου την επομένη δεν φειδόταν ατακών, ελαφρού ρεπερτορίου όπως το περίφημο «Είπαν ότι θα βάλουν πάτο στο βαρέλι, αλλά μας έφυγε ο πάτος!» καθώς και κλασσικών φρούδων υποσχέσεων: «Μετά τις εκλογές, θα πείσω την τρόικα για τις προτάσεις μας και δεν θα χάσω δόση»



Θαρρώ όμως πως ήρθε η ώρα να αλλάξουμε ρεπερτόριο ως Έθνος. Ίσως θα έχει νόημα να στραφούμε προς τον Αισχύλο και να αναζητήσουμε την αλήθεια. Τη δική μας αλήθεια που δεν είναι άλλη από το ότι λεφτά ούτε υπήρχαν ούτε υπάρχουν ούτε θα υπάρξουν αν δεν κάνουμε εμείς οι ίδιοι κάτι για αυτό. Και πως έχουμε ευθύνες για την κατάσταση της χώρας είτε δια πράξεως είτε δια παραλείψεως: γιατί δεν ήμασταν ενεργοί πολίτες, γιατί δεν σεβαστήκαμε τη ψήφο μας, γιατί κάναμε τα στραβά μάτια, γιατί είχαμε υιοθετήσει το δόγμα «δεν βαριέσαι» κ.α Επίσης να δεχθούμε πως οι περίφημες θυσίες ακόμα δεν έχουν γίνει. Ναι, ζούμε σε ένα κλίμα τρομοκρατίας που δηλητηριάζει κάθε μας στιγμή αλλά οι θυσίες ακόμα δεν έλαβαν χώρα, παρά μόνο από τους πιο αδύναμους. Και ας μην κατηγορούμε τις κυβερνήσεις για αυτό. Στις δημοκρατίες οι νόμοι δεν επιβάλλονται. Στις δημοκρατίες οι νόμοι υπακούονται. Όταν ένα μέτρο δεν εφαρμόζεται από την κοινωνία που αλλού θα μπορούσε να οδηγήσει παρά στην επιβολή ενός νέου μέτρου ακόμα πιο άδικου για τις αδύναμες ομάδες κοκ, και εν τω μεταξύ η ελεύθερη πτώση συνεχίζεται. Το κίνημα του «δεν πληρώνω», οι βίαιες απεργιακές κινητοποιήσεις των ταξί αλλά και η παρούσα στάση της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, είναι ενδεικτικά παραδείγματα.


Είναι ώρα λοιπόν, η έσχατη ώρα, να αποχωριστούμε τα ευριπίδεια happy end διαφορετικά, αν δηλαδή συνεχίσουμε στο ίδιο ρεπερτόριο καλό είναι να γνωρίζουμε ότι ο μεγάλος συγγραφέας εκτός από τις πιο ανώδυνες τραγωδίες έχει γράψει και το ύψιστο δράμα, τις Βάκχες, και αυτό το έργο δεν θα θέλαμε να το ανεβάσουμε:


Στόματα χωρίς σιωπή
Αφροσύνη και ανομία
Όλων σας μοίρα κοινή
Το τέλος δυστυχία
(…)
Ο σοφός δεν είναι σοφός
Και το σύνορο του ανθρώπου γκρεμνός
Ο χρόνος βραχύς
Και αυτός που τα μεγάλα κοιτάζει
Χάνει τα μικρά. Τα εδώ της ζωής
Η αμέλεια των θνητών με τρομάζει
(…)
Εκείνα που ήταν να γίνουν δεν έγιναν ποτέ,
Κι αυτά που γίνονται. Δεν ήταν για να γίνουν.

Σιωπή. Σιωπή*.

(* Αποσπάσματα από τα χορικά των Βακχών του Ευριπίδη σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά)

* Δημοσιεύεται στο Protagon

Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2011

Από την Καμπότζη στην Καλλιθέα

Στα μέσα της δεκαετία του ’80 το διαβόητο καθεστώς του Πολ Ποτ συνήθιζε να διώκει τους ανθρώπους που φορούσαν γυαλιά, ως ενδεικτικό εξωτερικό χαρακτηριστικό μορφωμένου και άρα επικίνδυνου για το πολίτευμα ανθρώπου.


Κι όμως, 35 χρόνια αργότερα, στην καρδιά της Αθήνας, στη Καλλιθέα, νωρίς το πρωί, ένας εργαζόμενος θα δεχθεί επίθεση από 5 άτομα επειδή φοράει γυαλιά και είναι μαύρος. Πράγματι, η διαφορά μεταξύ Καμπότζης του 1975 και Καλλιθέας του 2011 είναι ότι στη δεύτερη περίπτωση δεν είναι γενικώς κατά όσων φορούν μυωπικά γυαλιά αλλά όσων είναι μαύροι μύωπες. Βέβαια, καλό είναι να μην εφησυχαζόμαστε διότι η Ιστορία διδάσκει πως δεν αργεί να έρθει και η δική μας ώρα…


Τα γεγονότα έχουν λίγο πολύ ως εξής:


Ο Άνταμ Ζιάντ από το Σουδάν, γενικός γραμματέας της κοινότητα προσφύγων από το Νταρφούρ, κάτοχος κάρτας αιτούντα άσυλο, γνωστός για τις θετικές δράσεις του στο κέντρο της Αθήνας, τη συνεργασία του με κάθε σύλλογο, ένωση, θεσμικό φορέα, ΜΜΕ με σκοπό την ανάδειξη των προβλημάτων των προσφύγων στην Ελλάδα αλλά και στις ιδιαίτερες πατρίδες τους και την αρωγή των Αρχών στην συνεργασία τους με περιθωριοποιημένες κοινότητες, την ενημέρωση και υποστήριξη των ίδιων των προσφύγων ώστε να μην καταφεύγουν στην παραβατικότητα και στη διακίνηση ή χρήση ναρκωτικών και άλλα πολλά.


Ο Άνταμ Ζιάντ, στις 9 το πρωί της Δευτέρας, καθοδόν για την δουλειά του σε εταιρεία κινητής τηλεφωνίας δέχθηκε επίθεση από πέντε αγνώστου ταυτότητας πρόσωπα, φαινομενικά έλληνες- ο ένας εκ των οποίων ήταν γυναίκα. Αφού τον πλησίασαν, του άρπαξαν τα γυαλιά μυωπίας από το πρόσωπο ενώ του απηύθυναν εύλογα ερωτήματα τύπου «τι τα θες τα γυαλιά ρε αράπη» κτλ. Λογικότατο! Τι να θέλει τα γυαλιά ένας αράπης;


Όταν ο Άνταμ προσπάθησε να πάρει πίσω τα γυαλιά του άρχισαν να τον χτυπούν, κι όταν κουράστηκαν από την πρωινή γυμναστική αποχώρησαν. Ο Άνταμ ζήτησε τη βοήθεια των εποχούμενων αστυνομικών. Το παρέπεμψαν στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής και το αστυνομικό τμήμα της περιοχής στη ΓΑΔΑ και πάει λέγοντας.Και φυσικά θα είναι άλλη μια υπόθεση που θα ξεχαστεί, αν το επιτρέψουμε.


Προφανώς σε περιόδους οικονομικής κρίσης, ουδείς ενδιαφέρεται για τους αδύναμους κρίκους, πόσο μάλλον για τους αλλοδαπούς «κρίκους», καθώς εκτιμούμε ότι είμαστε όλοι εν δυνάμει αδύναμοι κρίκοι. Και πράγματι είμαστε. Για αυτό και είναι υψίστης σημασίας να σταματήσει τώρα αυτός ο κύκλος βίας. Γιατί η Ιστορία διδάσκει πως η ρατσιστική βία δεν είναι επιλεκτική, αλλά καθολική και αργά ή γρήγορα θα γίνουμε όλοι θύματα αυτών που επικαλούνται όποια αρτιότητα και ανωτερότητα εθνική, φυλετική, έμφυλη, επαγγελματική, κοινωνική, κοκ., και κραδαίνοντας μια σημαία, όποια σημαία, επιβάλλουν δια της βίας το νόμου του ισχυρού, πάντα για να κρύψουν τις δικές τους αδυναμίες.


Και δυστυχώς το περιστατικό αυτό στην Καλλιθέα δεν είναι ούτε μεμονωμένο ούτε τυχαίο.


***

Δημοσιευεται στο Protagon


Τρίτη 13 Σεπτεμβρίου 2011

Αμαρτίες γονέων και η επανεφεύρεση του Άη Βασίλη

«Καλημέρα και καλή εβδομάδα ..και καλή χρονιά στους μαθητές με μια συμβουλή: μην ακούτε τις γκρίνιες των μεγάλων, προχωρήστε μπροστά, όλος ο κόσμος σας ανήκει!» ήταν το σχόλιο εχθές το πρωί σε σελίδα του FaceBook. Κι όμως αυτό το σχόλιο, τόσο απλό και τόσο κοινότυπο, ήταν αρκετό να προκαλέσει την αντίδραση των μεγάλων!


Τα σχόλια που ακολούθησαν, ποικίλα. Σταχυολογώ: η Ελλάδα ξεπουλήθηκε, δεν έχουν βιβλία, δεν έχουν δασκάλους, θα είναι στην φτώχεια, δεν θα βγουν ποτέ στη σύνταξη, η ανεργία έφτασε το 36%, πρέπει να αντιδράσουμε… και άλλα παρόμοια.


Μα αυτό είναι το όραμά μας; Να κάνουμε τα παιδιά μας κατ’ εικόνα και ομοίωσή μας; Να τους μεταλαμπαδεύσουμε τη γκρίνια, τη μιζέρια, την κατήφεια; Να τους διαλύσουμε το δικαίωμα στο όνειρο, στον έρωτα, στην υπέρβαση; Να αγωνιούν για τη σύνταξη τους από την ηλικία των 13; Να τους μάθουμε να πετάνε πέτρες, να σκίζουν τα (δωρεάν) βιβλία, να καίνε αυτοκίνητα, να δέρνουν τους καθηγητές, να καταστρέφουν το πανεπιστήμιο, να δίνουν τη ψήφο τους στη ΔΑΠ ή ΠΑΣΠ ή σε όποια άλλη για να τους περάσει το μάθημα κι έπειτα για να βρουν μια δουλειά στο Δημόσιο για να «κάθονται», να μουντζώνουν τη Βουλή, να μην σέβονται τους νόμους, να γερνάνε πριν την ώρα τους ... Κι όλα αυτά επειδή εμείς αποτύχαμε. Όχι η όποια κυβέρνηση. Αυτό είναι ασήμαντο. Εμείς αποτύχαμε, ηθικά. Την δική μας ηθική παρακμή καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τώρα κι όχι την όποια κυβερνητική ανικανότητα. Εμείς μεταμορφωθήκαμε σε μια νύχτα από μια κοινωνία ανθρώπων σε μια βουλιμική κοινωνία ατόμων, δίχως οράματα, δίχως μνήμες, δίχως Ιδέες, δίχως σεβασμό στην ίδια μας την ύπαρξη. Σε μια κοινωνία όχι ευφυών αλλά εξυπνάκηδων.


Και πριν απαντήσουμε με υπερηφάνεια «Ναι, αυτό θέλουμε» ας λάβουμε υπόψη ότι όλα αυτά έχουν την εξής μία, και καμία άλλη, κατάληξη: να μαχαιρώσουν μια μέρα τους γονείς τους και να κραυγάσουν Heil Hitler. Η συνταγή είναι δοκιμασμένη.


*Για αυτό παιδιά, μην μας ακούτε και μην ξεχνάτε… ακόμα κι αν δεν υπάρχει Αη Βασίλης, θα τον εφεύρετε

***

(δημοσιεύετε στο Protagon)