Ξύπνησα γύρω στις 7 το πρωί της Πέμπτης – για τρίτη φορά μέσα στη νύχτα
– και αναζήτησα και πάλι το κινητό μου για να δω ... τι άλλο; τα αποτελέσματα
των αμερικανικών εκλογών. Το πρώτο tweet που διάβασα δεν άφηνε πολλές
αμφιβολίες για τα επόμενα. Έλεγε:
«America's worst nightmare was 9/11. Now it's 11/9.
The tables have turned!»
(«Ο χειρότερος εφιάλτης της Αμερικής ήταν η 9/11 (11η Σεπτεμβρίου).
Τώρα είναι η 11/9 (9η Νοεμβρίου). Οι όροι
έχουν αντιστραφεί»)
Αυτό ήταν λοιπόν. Έγινε αυτό που τόσο πολύ φοβόμασταν. Και τώρα;
Για την ανάλυση των αιτιών του αποτελέσματος σίγουρα ο λόγος ανήκει
στους Αμερικάνους αναλυτές. Έχουν ήδη
γραφεί πολλά κι έχουμε πολλά ακόμη να διαβάσουμε. Θα μείνω ίσως στο άρθρο του
Μάικλ Μουρ που πριν ένα χρόνο είχε εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους θα
επικρατούσε ο Τράμπ έναντι της Κλίντον (εδώ),
μολονότι το απεύχονταν. Και είχε τόσο δίκιο.
Ο ένας ήταν η μεγάλη αντιπάθεια που υπήρχε για το ζεύγος Κλιντον στις
παραδοσιακά δημοκρατικές πολιτείες Μίτσιγκαν, Οχάιο, Πενσιλβάνια και το
Ουισκόνσιν λόγω της «συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με τη βόρεια Αμερική». Ο
δεύτερος ήταν το αντιδημοφιλές προφιλ της Χίλαρι, δικαίως ή αδίκως. Ο τρίτος
ήταν η απογοήτευση των ψηφοφόρων του Σάντερς, ο τέταρτος «η πληγωμένη τιμή του
λευκού Αμερικάνου» μετά την προεδρία Ομπάμα, και ο πέμπτος αυτό που αποκαλεί «ψήφος
ριάλιτι»: «Εκατομμύρια Αμερικανοί θα ψηφίσουν Τραμπ. Όχι γιατί συμφωνούν μαζί
του, ούτε γιατί αγαπούν το τεράστιο εγώ του, αλλά απλά από περιέργεια» έγραφε.
Και θα έλεγα πως αν προσθέσεις και την πολυπλοκότητα του εκλογικού
συστήματος, καθώς η Χίλαρι επικράτησε σε ψηφοφόρους αλλά όχι και σε εκλέκτορες,
ένα πρώτο συμπέρασμα για την επικράτηση του Τράμπ είναι εύκολα κατανοητό.
Τι σημαίνει όμως επικράτηση Τράμπ; Και κυρίως τι σημαίνει επικράτηση
Τράμπ για εμάς στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα;
Για την Αμερική η επικράτηση Τράμπ σημαίνει ότι μετά από πολλές
δεκαετίες ίσως οι ΗΠΑ εισέρχονται σε έναν απομονωτισμό. Έχουν πολλά δικά τους
κοινωνικά θέματα να λύσουν. Η αμερικάνικη κοινωνία έχει βαθιά διχαστεί από τη
ρητορική μίσους του Ντόναλντ Τράμπ, οι διαδηλώσεις κατά της εκλογής Τράμπ
σημαίνουν πολλά. Πρόκειται βέβαια για έναν διχασμό που προϋπήρχε. Ο Ευάγγελος
Βενιζέλος σε σχετική συνέντευξή του για το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών
μίλησε για μια εκλογή «ταυτότητας». Όπως είπε είναι «μία εκλογή η οποία στην
πραγματικότητα συνιστά αναζήτηση ταυτότητας για την βαθιά Αμερική» (εδώ).
Αμερικάνικος απομονωτισμός όμως σημαίνει πως η Ευρώπη καλείται για
πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια να
αντιμετωπίσει μόνη της τις δυσκολίες της. Η υπερδύναμη που σώζει καταστάσεις σε
μια Ευρώπη που αγαπά να την μισεί αλλά δίχως αυτή δεν μπορεί να τα καταφέρει
στα μεγάλα θέματα ασφάλειας και άμυνας, δεν είναι αυτονόητο ότι θα
εξακολουθήσει να υπάρχει.
Σημαίνει όμως και εξαγωγή προτύπων και προβλημάτων. Το φαινόμενο Τράμπ
λειτουργεί επιβεβαιωτικά και ενθαρρυντικά σε παρόμοιους Ευρωπαίους πολιτικούς
που βασίζουν την ύπαρξη τους στο γκροτέσκο, στον εθνικολαϊκισμό και στη
ρητορική του μίσους. Το φαινόμενο βέβαια της επέλασης των «νέων» πολιτικών που
διαχωρίζονται επιθετικά και καταγγελτικά από τους «παλαιούς» πολιτικούς ενώ
στην πραγματικότητα αυτός ο διαχωρισμός από όσους τον επικαλούνται δεν είναι
παρά η διακήρυξη της μη αποδοχής του
«άλλου», του διαφορετικού, της μη
αποδοχής της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, είναι ήδη γνώριμο στην
Ευρώπη. Η Ελλάδα άλλωστε είναι η πρώτη διδάξασα με τον κ. Τσίπρα. Και αυτό
είναι ιστορικά συνεπές υπό την έννοια ότι στην ευρωπαϊκή Ιστορία πολλές νέες
καταστάσεις στην Ελλάδα
πρωτοεμφανίζονται σε μια πρώιμη μορφή τους, όπως πχ ο εμφύλιος ως πρώτη πράξη του ψυχρού
πολέμου.
Όμως τώρα το μοντέλο αυτό των πολιτικών παίρνει διαστάσεις
ανεξέλεγκτες. Πλέον μιλάμε για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, για τον πλανητάρχη. Άρα αφού έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ ο
Τράμπ, ποιος θα εμποδίσει την επικράτηση του Πέπε Γκρίλο, της Λεπέν κοκ;
Κι αν οι ΗΠΑ έχουν θεσμικά αντίβαρα για να ελέγξουν τον Τράμπ και να
τον μεταμορφώσουν από υποψήφιο Τράμπ σε πραγματικό πρόεδρο των ΗΠΑ έστω τύποις,
η Ευρώπη δεν έχει. Κι αυτό το είδαμε στην Ελλάδα ανάγλυφα που δεν είναι απλώς
μια χώρα μέσα στις πολλές της Ευρωπαϊκής ηπείρου αλλά ένα κράτος μέλος της ΕΕ.
Όχι μόνο το θεσμικό σύστημα της Ελλάδας αλλά ούτε της Ε.Ε. δεν κατάφερε να
εμποδίσει πρόσφατες αυτοκαταστροφικές επιλογές.
Το παγκόσμιο καράβι αν δεν είναι ήδη ακυβέρνητο, κλυδωνίζεται.
Η παρέμβαση του Μάικλ Μουρ μετά το αποτέλεσμα των εκλογών όπου καλεί
τον κόσμο «να σηκώσει τα μανίκια» γιατί «υπάρχουν φασίστες που πρέπει να
νικήσουμε», μας αφορά όλους σε Ευρώπη και Αμερική. Μόνο που ο αντίπαλος είναι
ροπές που υπάρχουν μέσα στις κοινωνίες μας. Όχι κάποιοι «εξωγήινοι».
* Δημοσιεύθηκε στο Capital
