Αντί για ένα ακόμα κείμενο επικαιρότητας, θα ήθελα να κλείσω τη χρονιά
μοιραζόμενη μαζί σας την ιστορία, που μόλις έμαθα, μιας γυναίκας συγγραφέως,
Γερμανίδας.
Αφορμή για την επιλογή αυτή όμως ήταν ένα video game. Η ύπαρξή του μου
έγινε γνωστή προσφάτως μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Λέγεται:
Άουσβιτς. Σε αυτό το ντροπιαστικό
«παιχνίδι» καλούνται οι παίκτες να υποδυθούν τους Εβραίους στο Άουσβιτς που
προσπαθούν να δραπετεύσουν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης! Μάλιστα στην
πλατφόρμα του παιχνιδιού καλούν τους παίκτες να αποδράσουν «πριν γίνετε κι
εσείς στάχτη». Δεν θα ήθελα να αναφερθώ όμως άλλο σε αυτό το «παιχνίδι». Είναι
αυτονόητη η οργή μου, όπως είναι και δική σας.
Όμως, αντί για ένα ακόμα σχόλιο, θα ήθελα να σας διηγηθώ την ιστορία
της Ίρμγκαρντ Κόυν (Irmgard Keun). Το όνομά της το πρωτοάκουσα διαβάζοντας το
βιβλίο «Οστάνδη 1936» του Φόλκερ Βάιντερμαν (εκδόσεις Άγρα), ένα ιστορικό
μυθιστόρημα που αφορά τη συνάντηση στην Οστάνδη του Βελγίου δυο μεγάλων,
εξόριστων από το ναζιστικό καθεστώς, αυστριακών συγγραφέων του Στέφαν Τσβάιχ
και του Γιόζεφ Ροτ, το καλοκαίρι του 1936, τότε που η «μεγάλη αναστάτωση θα
υποχωρούσε γρήγορα, αφήνοντας στη θέση της τη Μεγάλη Σιωπή» όπως γράφει ο συγγραφέας.
Η Ίρμγκαρντ Κόυν γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1905. Σε ηλικία μόλις 27
χρονών είναι μία από τις πλέον διάσημες συγγραφείς του Βερολίνου. Κάνει το
δυναμικό ντεμπούτο της με το βιβλίο «Το Μεταξωτό Κορίτσι» (The Artificial Silk
Girl), το 1932. Όπως γράφουν οι κριτικοί που πολύ πρόσφατα ανακαλύπτουν το έργο
της: πριν από το «Sex and the City» και πριν το «Ημερολόγιο της Bridget
Jones», υπήρξε το «Μεταξωτό Κορίτσι». Το
βιβλίο είναι το ημερολόγιο της Ντόρις, μιας όμορφη δεκαεννιάχρονη στη
δημοκρατία της Βαϊμάρης, που αναζητά να ζήσει μια κοσμοπολίτικη ζωή στα σαλόνια
της εποχής.
Το 1933 τα βιβλία της απαγορεύονται από το ναζιστικό καθεστώς και
καταστρέφονται τα αντίτυπα, μαζί με πολλών άλλων σπουδαίων συγγραφέων. Τα
βιβλία της απαγορεύονται εξαιτίας του πρωτοποριακού και κοσμοπολίτικου ύφους
της, καθώς θεωρήθηκε πως απειλούν το Γ΄Ράιχ.
Όμως η Ίρμγκαρντ Κόυν δεν το βάζει κάτω και κάνει κάτι που κανένας
άλλος δεν είχε τολμήσει, ίσως γιατί γνώριζε, όπως και η ίδια άλλωστε, τη
ματαιότητα αυτής της πράξης: Μηνύει το ναζιστικό καθεστώς για την απαγόρευση
και καταστροφή των βιβλίων της. «Υπόθεση Κόυν εναντίον υπουργείου Προπαγάνδας».
Η Ίρμγκαρντ Κόυν απαιτεί από το ναζιστικό καθεστώς να της δώσουν ένα σοβαρό
λόγο για την απαγόρευση των βιβλίων της καθώς και αποζημίωση για τα
κατασχεθέντα βιβλία. Η αντιδικία της με
τη Γκεστάπο φυσικά βαίνει άκαρπη.
Η Ίρμγκαρντ Κόυν φεύγει αυτοεξόριστη από τη Γερμανία το 1936 και γράφει
το «Μετά τα μεσάνυχτα» (After Midnight). Η ηρωίδα, η Σάννα, ζει στην
Φρανκφούρτη και παρακολουθεί τη χώρα της να τρελαίνεται στους ρυθμούς του
Τρίτου Ράιχ, να χάνει κάθε ίχνος λογικής και να γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη
για όποιον πει τη λάθος φράση τη λάθος στιγμή.
Στην εξορία, και συγκεκριμένα στην Οστάνδη του Βελγίου, θα συναντήσει
τον σπουδαίο Εβραίο αυστριακό συγγραφέα Γιόζεφ Ροτ, εξόριστος κι αυτός, και για
ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελούν ζευγάρι περιπλανόμενο σε διάφορες
ευρωπαϊκές χώρες. Ο Ροτ θα πεθάνει λίγο αργότερα, το 1939, σε ηλικία 45 χρόνων.
Η περιπλάνηση της Ίρμγκαρντ Κόυν θα συνεχιστεί από χώρα σε χώρα ώσπου ο
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος την βρίσκει στην Ολλανδία. Μη μπορώντας να βρει τρόπο να φύγει από την
Ευρώπη, όταν πια η Ολλανδία έπεσε, επινοεί την αυτοκτονία της. Διαδίδει τη φήμη
της αυτοκτονίας της και καταφέρνει να αλλάξει το όνομα στο διαβατήριο της σε
Charlotte Tralow. Έτσι κατορθώνει να επιστρέψει το 1940 στο πατρικό της στην
Κολονία όπου ζει μόνη μέσα στη σιωπή και άπορη για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής
της, συνεχίζοντας πάντα να γράφει. Έως τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 όπου η
Γερμανία την ξαναανακαλύπτει. Πέθανε λίγα χρόνια αργότερα, το 1982. Το
αγγλόφωνο κοινό θα την ανακαλύψει πολύ αργότερα. Μόλις το 2011. Στην Ελλάδα τα
βιβλία της δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί.
Θεώρησα την ιστορία αρκετά σημαντική για να την μοιραστώ μαζί σας, αντί
για ευχές για τη νέα χρονιά. Η Ιστορία άλλωστε διδάσκει και καλό είναι να
αναζητάμε ιστορίες ανθρώπων που έζησαν σε μια περίοδο που έχει ομοιότητες ως
προς την αυτοκαταστροφική τυφλότητα με τα χρόνια που ζούμε.
Καλή χρονιά!
